بخش میکروبیولوژی
گرچه تنها درصد کمی از میکروب‌ها (حدود ۱٪) بیماری‌زا هستند، اما همین تعداد می‌توانند منجر به عفونت‌ها و حتی بیماری‌های مزمن مانند سرطان یا مشکلات قلبی شوند. میکروارگانیسم‌ها از طریق مجاری تنفسی، دستگاه گوارش، ادراری-تناسلی یا زخم‌های پوستی وارد بدن شده و بیماری ایجاد می‌کنند. این عوامل بیماری‌زا «پاتوژن» نام دارند.
نقش بخش میکروبیولوژی
دربخش میکروبیولوژی آزمایشگاه، باکتری‌ها، قارچ‌ها و مخمرها از نمونه‌های مختلف مانند خون، ادرار، ترشحات بدن یا زخم‌ها کشت و شناسایی می‌شوند. این فرآیند به دو منظور انجام می‌گیرد:
- تشخیص بالینی: برای درمان بیماری‌های عفونی.
- مطالعه اپیدمیولوژیک: به منظور بررسی مسیر انتقال و منبع عفونت‌ها.
اصول کار ایمن در میکروبیولوژی
Good Microbiological Practice یا (GMP) مجموعه‌ای از روش‌های ایمنی است که از آلودگی نمونه‌ها و محیط آزمایشگاه جلوگیری می‌کند.
استریلیزاسیون، ضدعفونی و بهداشت سطوح نیز از تکنیک‌های حیاتی هستند. از ابزارهایی چون الکل، کلر، فرمالدهید و هیدروژن پراکسید برای از بین بردن میکروارگانیسم‌ها استفاده می‌شود.
محیط‌های کشت میکروبی
محیط‌های مختلفی برای رشد میکروب‌ها بسته به نیاز غذایی‌شان استفاده می‌شود:
- Basal Media: برای رشد میکروب‌های رایج.
- Enriched Media: حاوی خون یا سرم برای میکروب‌های سخت‌گیر.
- Selective Media: رشد فقط نوع خاصی از باکتری‌ها را ممکن می‌سازد.
- Differential Media: تفاوت‌های ظاهری بین انواع میکروب‌ها را مشخص می‌کند.
- Transport & Storage Media: برای انتقال یا نگهداری طولانی‌مدت میکروب‌ها کاربرد دارند.
روش‌های کشت و شمارش
تلقیح (Inoculation) و انکوباسیون در دماهای مناسب انجام می‌شود. تکنیک‌هایی مانند streak plate و spread plate برای جداسازی کلنی‌ها به‌کار می‌روند. سپس شمارش باکتری‌ها از طریق Serial dilution، MPN، Plate count یا Spectrophotometry انجام می‌گیرد.
شناسایی میکروارگانیسم‌ها
از روش‌هایی مانند بررسی مورفولوژی، رنگ‌آمیزی گرم، میکروسکوپ نوری یا الکترونی، تست‌های بیوشیمیایی، تحرک، سرولوژی (ELISA، ایمونوفلورسانس) و تکنیک‌های مولکولی (PCR، تعیین توالی ژنتیکی، PFGE) برای شناسایی دقیق پاتوژن‌ها استفاده می‌شود.