بخش ایمونولوژی
ایمونولوژی یکی از شاخه‌های تخصصی علوم زیست‌پزشکی است که به مطالعه دقیق سیستم ایمنی بدن و عملکرد آن در مقابله با عوامل بیماری‌زا می‌پردازد. سیستم ایمنی، مجموعه‌ای بسیار پیچیده و منظم از سلول‌ها، مولکول‌ها و اندام‌هاست که وظیفه اصلی آن محافظت از بدن در برابر میکروب‌ها، ویروس‌ها، سلول‌های سرطانی و سایر عوامل آسیب‌زا است. حتی کوچک‌ترین اختلال در این سیستم می‌تواند زمینه‌ساز بیماری‌های جدی شود.
سلول‌هایی مانند مونوسیت‌ها، ماکروفاژها و سایر سلول‌های ایمنی غیرتخصصی، به همراه مولکول‌های محلول مانند آنتی‌بادی‌ها و سایتوکاین‌ها، نقش کلیدی در شناسایی و نابودی عوامل بیگانه ایفا می‌کنند.
عملکرد بخش ایمونولوژی در آزمایشگاه
در آزمایشگاه ایمونولوژی، از روش‌ها و تکنیک‌های مختلفی برای شناسایی بیماری‌ها استفاده می‌شود که اغلب بر پایه واکنش‌های ایمنی بین آنتی‌ژن‌ها و آنتی‌بادی‌ها هستند. از جمله این واکنش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آگلوتیناسیون (توده‌ای شدن): زمانی رخ می‌دهد که آنتی‌بادی‌ها با میکروارگانیسم‌ها یا ذرات خاصی ترکیب شده و توده‌ای ایجاد می‌کنند. این آنتی‌بادی‌ها را “آگلوتینین” می‌نامند.
- پرسی‌پیتاسیون (رسوب‌سازی): در این واکنش، آنتی‌ژن‌های محلول در حضور آنتی‌بادی‌ها رسوب می‌کنند. زمانی که غلظت آنتی‌ژن و آنتی‌بادی در یک حد بهینه باشد، بیشترین میزان رسوب مشاهده می‌شود که به آن “غلظت اپتیمم” گفته می‌شود.
- آنتی‌بادی‌های هتروفیل: این نوع از آنتی‌بادی‌ها توانایی واکنش با انواع مختلفی از آنتی‌ژن‌ها را دارند و در برخی تست‌های تشخیصی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
کاربردهای تشخیصی ایمونولوژی
در آزمایشگاه ایمونولوژی، از روش‌های پیشرفته‌ای برای شناسایی بیماری‌ها استفاده می‌شود:
- ایمونوفلورسانس (مستقیم و غیرمستقیم): ابزاری ارزشمند برای تشخیص بیماری‌های خودایمنی (اتوایمیون).
- تست الایزا (ELISA): روشی بسیار حساس برای شناسایی بیماری‌های عفونی مانند بیماری‌های ویروسی، باکتریایی و انگلی.
با بهره‌گیری از این تست‌ها، می‌توان بسیاری از بیماری‌های پنهان یا مزمن را شناسایی و روند درمان را سریع‌تر آغاز کرد.
نقش ایمونولوژی در درمان و پیشگیری
ایمونولوژی نه تنها در تشخیص بیماری‌ها نقش دارد، بلکه در پیشگیری و درمان نیز جایگاه مهمی دارد. از جمله:
- واکسیناسیون: یکی از موثرترین راه‌ها برای پیشگیری از بیماری‌ها با استفاده از تحریک سیستم ایمنی.
- درمان سرطان با آنتی‌بادی‌های مونوکلونال: این آنتی‌بادی‌ها می‌توانند به آنزیم، دارو یا سم متصل شده و سلول‌های سرطانی را به طور هدفمند از بین ببرند.